Türk Enerji Hukuku beş ana bölümden oluşmaktadır.

  1. Elektrik Piyasası
  2. Doğalgaz Piyasası
  3. Petrol Piyasası
  4. LPG Piyasası
  5. Yenilenebilir Enerji

Olarak adlandırılarak temel kanunlar, yönetmelikler ve tebliğler oluşturulmuştur.

Kanuni düzenlemelerle elektrik ve doğalgaz emtia olarak kabul edilmiş olmakla, tüketicilere ulaştırılan bu emtiaların iletişim, dağıtım, depolama gibi faaliyetler ve tarifeler de bağımsız Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından düzenlenmektedir.

Enerji mevzuatı Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de sürekli ihtiyaçlara göre düzenlenmekte ve yasal düzenlemeler de güncellenmektedir. Özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına yönelik teşvik, kredi, vergi indirimi, yatırım indirimi ve muafiyetler geliştirilmektedir. Bunlarlale cazip araçlar ve ortam oluşturulmaktadır.

İdari ve mali özerkliği bulunan bağımsız düzenleyici kurum EPDK’nın faaliyetleriyle yatırımcıların kendilerini güvende hissedecekleri, istikrarlı, şeffaf ve eşitlikçi yaklaşımların hakim olduğu yatırım huzuru sağlayan ortam oluşturulmaktadır.

04.12.1984 Tarihli 3096 Sayılı “Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun” ile elektrik sektörünün özel girişime açılması, özel şirketlerin Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı ile imzalayacakları “İmtiyaz Sözleşmesi” kapsamında elektrik üretmek, iletmek ve dağıtmak gibi hizmetleri “Yap-İşlet-Devret” modeliyle sunabilir hale gelmiştir. Bu kanun ile oluşturulan modelde elektrik üretim sahası ve tesisin mülkiyeti Devlette kalır, imtiyaz sözleşmesi ile verilen yetki süresinin dolması üzerine tesis ve saha tekrar devletin tasarrufuna geçmesini ve kamuya ait üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin işletme haklarının özel teşebbüslere devrini de kapsamaktadır.

13.06.1994 Tarihli 3996 Sayılı “Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Gerçekleştirilmesi Hakkında Kanun” ile Yap-İşlet-Devret modelini, ileri teknoloji ve önemli maddi kaynak gerektiren diğer alt yapı projeleri ve hizmetlerine de yayılmıştır. Bu kanun kapsamında düzenlenen sözleşmelerin özel hukuka tabi tutulmuş uyuşmazlıkların tahkime konu edilmiştir. Elektrik üretim, iletim, dağıtım ticaretine ilişkin sözleşmeler de 3996 sayılı kanun kapsamında olmakla beraber 3096 sayılı kanun da yürürlüğünü sürdürmektedir.

16.07.1997 Tarihli 4283 Sayılı “Yap-İşlet-Devret Modeli İle Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun” ile, 3996 sayılı ve 18.04.2007 tarihli 5625 sayılı kanunların bir kısım hükümlerinin Anayasa Mahkemesi’nin  kapsamında iptal edilmesi üzerine; ülke enerji plan ve politikalarına uygun biçimde elektrik enerjisi üretmek için özel şirketlerin mülkiyetleri kendilerine ait olmak üzere termik santral kurma ve işletme izni verilmesi ve enerji satışına ilişkin esas ve usuller belirlenmiştir. Hidroelektrik, jeotermal, nükleer santral ve diğer yenilenebilir enerji kaynakları ile çalıştırılacak santraller bu kanunun kapsamı dışına alınmıştır.

13.08.1999 Tarihli 4446 Sayılı “Kamu Hizmetleri İle İlgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinde Bunlardan Doğan Uyuşmazlıklarda Tahkim Yoluna Gidilmesi  Hakkında Kanun” ile Anayasa’nın 47, 125 ve 155’nci maddelerinde ve 3996 sayılı kanunun 1’nci maddesinde değişiklik yapılarak kamu tarafından yerine getirilmesi gereken hizmetlerin ve yaptırımların özel hukuka tabi olacak şekilde özel kuruluşlara devredilmesine ve yaptırılmasına olanak tanındığı gibi, kamu hizmetine ilişkin yabancılık unsuru taşıyan sözleşme ve lisanslardan kaynaklanan uyuşmazlıkların ulusal veya uluslararası tahkime taşınabilmesini öngörmüştür. Ayrıca Danıştay’ın imtiyaz sözleşmeleri açısından inceleme kurumu niteliği, görüş veren kurum niteliğine dönüştürülmüştür. Böylelikle 3996 sayılı kanuna tabi sözleşmeler yeniden özel hukuk kapsamına alınmıştır.

21.01.2000 Tarihli 4501 Sayılı “Kamu Hizmetleri İle İlgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Tahkim Yoluna Başvurulması Halinde Uyulması Gereken İlkelere Dair Kanun“ ile, yabancılık unsuru taşıyan imtiyaz sözleşmelerinin taraflarına ulusal veya uluslararası tahkim yoluna başvura hakkı tanınmış ve bu kanun uyarınca kesinleşmiş mahkeme kararı ile iptal edilen hariç bu kanun yürürlüğe girmeden önce kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerine göre başlatılmış proje ve işlere de uygulanması kararlaştırılmıştır. Şirketlere bir ay içinde başvurmaları ve idarenin müracaatı üzerine Bakanlar Kurulu tarafından karar verilmesi gerektiğinden uygulamada, bakanlık sözleşmelerin bazı esaslı hükümlerini yeniden görüşmeyi şirketlere ön şart olarak ileri sürmüş, bu ön şartı kabul etmeyen şirketlerin başvuruları hakkında işlem yapmaktan kaçınmış, uygulamada bir kısım uyuşmazlıklar oluşmuştur.

20.02.2001 Tarihli 4628 Sayılı “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun“ ile, Kanun ile; elektrik piyasasında serbestleşmeyi öngören sürecin sonuçlarından biridir. İstikrarlı, rekabetçi elektrik piyasası oluşturmak suretiyle elektrik üretim, iletim, dağıtım, toptan satış, ithalat ve ihracatı ve bu faaliyetlerde bulunacak olan kuruluşların hak ve yükümlülükleri ile elektrik üretim ve dağıtımının özelleştirilmesinde izlenecek usul ve esaslar belirlenmiş ve geniş yetkilerle donatılarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) kurulmuştur.

Kanun çerçevesinde elektrik piyasasına yönelik lisans, tarife, ithalat, ihracat, serbest tüketici, dağıtım, şebeke, müşteri hizmetleri ve serbest tüketici yönetmelikleri ve bu yönetmeliklerle ilgili tebliğler yürürlüğe girmiştir. Ayrıca “Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi” ikili anlaşmalar piyasası ön gürülmüş ve piyasa faaliyetlerine ilişkin sistem “Lisanslama” olarak adlandırılmıştır.

18.04.2001 Tarihli 4646 Sayılı “Doğalgaz Piyasası Kanunu” ile, doğalgazın kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayalı esaslar çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, doğalgaz piyasasının serbestleştirilerek mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir doğal gaz piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız düzeleme ve denetimin yapılması sağlanmıştır.

04.12.2003 Tarihli 5015 Sayılı “Petrol Piyasası Kanunu” ile, yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan sağlanan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik rekabet ortamı içinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin, şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetleri düzenlenmiştir.

02.03.2005 Tarihli 5307 Sayılı “Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile, yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan sıvılaştırılmış petrol gazının kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetleriyle, sıvılaştırılmış petrol gazının dağıtımı, taşınması, depolanması ve ticareti ile bu faaliyetlere ilişkin gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülükleri düzenlenmiştir.

10.05.2005 Tarihli 5346 Sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun” ile, elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımının yaygınlaştırılması, bu kaynakların güvenilir, ekonomik ve kaliteli biçimde ekonomiye kazandırılması, kaynak çeşitliliğinin artırılması, sera gazı emisyonlarının azaltılması, atıkların değerlendirilmesi, çevrenin korunması ve bu amaçların gerçekleştirilmesinde ihtiyaç duyulan imalat sektörünü geliştirmek ve yenilenebilir enerji kaynak alanlarının korunması, bu kaynaklardan elde edilen elektrik enerjisinin belgelendirilmesi ve bu kaynakların kullanımına ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir.

03.06.2007 Tarihli 5686 Sayılı “Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu” ile jeotermal ve doğal mineralli su kaynaklarının etkin bir şekilde aranması, araştırılması, geliştirilmesi, üretilmesi, korunması, bu kaynaklar üzerinde hak sahibi olunması ve hakların devredilmesi, çevre ile uyumlu olarak ekonomik şekilde değerlendirilmesi ve terk edilmesi ile ilgili ve bu kaynakların arama ve işletme dönemlerinde, kaynaklar üzerinde hak sahibi olunması, devredilmesi, terk edilmesi, kaynak kullanımının ihale edilmesi, sona erdirilmesi, denetlenmesi, kaynak ve kaptajın korunması ile ilgili usul ve esasları düzenlemiştir.

30.03.2013 Tarihli 6446 Sayılı “Elektrik Piyasası Kanunu” ile, elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin yapılması sağlanmıştır.

Bütün bu açıklamalar sonrasında hali hazırda EPDK tarafından uygulanan son mevzuatlar da aşağıda yer almaktadır.

6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu(ÖNİZLEME)
5015 Sayılı Petrol Piyasası Kanunu(ÖNİZLEME)
5307 Sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun(ÖNİZLEME)
4646 Sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu(ÖNİZLEME)
5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun(ÖNİZLEME)
5686 Sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu(ÖNİZLEME)

Av. Arb. Yasemin BAL