Birleşik Devletlerde ve Avrupa Patenti Sistemi’nde patentlenmesi istenen bilgisayar yazılımı “Apparatus for ……” (“……….için cihaz” ) şeklinde ise patent verilebilmektedir. Yani yazılım aynı zamanda bir cihaz içeriyorsa veya yazılımın teknik bir özelliği bulunursa patent verilebilmektedir. Örneğin : US 2001/0011244 A1 sayılı Birleşik Devletler patent başvurusu örneğinde, “Pamuk Alışveriş Forumu” başlığı ile açıklanan bir buluş, patent başvurusunda (yazılım patenti alınması) “Bu buluş, ham pamuk ticaretini kolaylaştıran yeni bir veri işleme aparatı ile ilgilidir” olarak sunulmuştur. (This invention relates to novel data processing apparatus which facilitates the trading of raw cotton) (bilgisayar yazılım patenti) Avrupa Patent Sistemi’nde ve bu sisteme üye olan Türkiye’de yazılımlar bir donanım ile birlikte sunularak, donanım ile birlikte patent verilebilirlik ölçütlerini karşılıyorsa, patent korumasından yararlanabilmektedir.
Avrupa Patent Ofisi, bir bilgisayar ekranında bir pencere açıldıktan sonra yeni açılan pencerelerin bir önceki pencereler ile çakışmamasını sağlayan bilgisayar yazılımını buluş olmadığı gerekçesiyle patent verilemez olarak kabul etmiş, ancak Genişletilmiş Temyiz Kurulu, pencerelerin üst üste çakışmamasının sağlanmasını teknik bir özellik olarak kabul ederek patent verilmesine karar vermiştir.
(Kaynak: http://legal.european-patent-office.org/dg3/pdf/t970935eu1.pdf)
Bu kapsamda bilgisiyar yazılımlarının patentlenebilmesi için ya “teknik bir özellik” içermesi ya da bir “cihaz ile birlikte” sunulması gerekmektedir.
Üretilmiş özgün bir ürün henüz oluşmamış ise patent (yazılım patenti alınması) metnine göre lisans alan yazılım sahibi patentte yazılı usulü kullanır veya ürünü üretir.
Bilgisayar Yazılımları patentlenmişse patent korumasından patentlenmemişse eser korumasından yararlanır. Patentlenmişse hem patenet hem eser korumasından yararlanabilir.
Patent ile korumada, patent tarifnamesinde açıklanan ve istemlerinde kapsamı belirlenen buluşun izinsiz kullanılmasında münhasır hak söz konusudur. Ayrıca; Patent sahibi, patent metninde açıklanan buluşa ilişkin usul veya ürün için lisans (kullanım izni) verir. Patent konusu buluşun izinsiz kullanımı yasal düzenlemelerle önlenir.
Eser koruması, yazılımın izinsiz çoğaltılması, yayını, topluma sunulması, işlenmesi, (bilgisayar yazılım patenti) kamuya iletimi konularında münhasır bir hak sağlar. Yazılım sahipleri, (yazılım patenti alınması) yazılımı kullanmak isteyenlere, yazılımın belirlenen sayıda kullanımı için izin verir. Bu özgün ürünün izinsiz kullanımları, (yazılım patenti alınması) Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre önlenebilir.
Eser’in ticari sır kapsamında korunması mümkündür. Bir üründen veya yöntemden en verimli ve kolay biçimde yararlanabilmek için oluşturulan o konudaki deneyime ve uygulamaya dayalı, genellikle gizli olmakla birlikte, böyle bir nitelik taşıması zorunlu olmayan ve bir patent ile korunmayan, teknik bilgi birikimi olarak açıklanabilen Ticaret Sırları önemli bir hak konusunu oluşturur.
WTO-TRIPS metni bu konuyu “açıklanmamış bilgilerin korunması” başlığı altında Bölüm 7 de vermektedir. Madde 39’da Paris Sözleşmesi 10bis maddedeki “Haksız Rekabetin Korunması” kaynak gösterilmektedir.
(http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/27-trips_04d_e.htm#7)
Patent korunmasında geliştirilen buluşun topluma açıklamasının karşılığında patent ile korunurken, ticaret sırlarında bilgi gizli kaldığı sürece korunur.
Örnek: Coca-Cola formülü patent almamıştır, TİCARİ SIR olarak tutup, ticari sır kapsamında korumaktadır. Ticari sır açıklandığı anda ticari sır olmaktan çıkar.
Patent koruması ve eser koruması arasında farklar bulunmaktadır.
Bilgisayar yazılımları “ESER” niteliğindedir.
(*) WTO-TRIPS: Article 10
Computer Programs and Compilations of Data 1. Computer programs, whether in source or object code, shall be protected as literary works under the Berne Convention (1971).
Fikirler değil, fikir ürünleri korunmaktadır. Bir biçim kazandırılmamış, ifade edilmemiş, bir ürün şeklinde biçimlenmemiş fikirler için herhangi bir koruma söz konusu değildir.
Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması eki Fikri Hakların Ticaretle Bağlantılı Yönlerine İlişkin Anlaşma’nın (TRIPS) 9/2 maddesinde ve WIPO Eser Sahibinin Hakları Andlaşması’nın (WCT) İkinci maddesinde “Eser Koruması; fikirleri, usulleri, işletme yöntemlerini ya da buna benzer matematiksel kavramları değil, ifadeleri kapsayacaktır.” denilmektedir. Fikirler yasal olarak korunmadığı için, fikirlerin korunması ürün oluşmadan önce açıklanmamasına bağlıdır.
Patentin korunmasında önemli diğer bir unsur da SÖZLEŞMELER yoluyla koruma sağlanmasıdır.
Araştırma – Teknoloji Geliştirme ve İnovasyon (Yenileşim) çalışmalarında;
- kişiler ile kişiler,
- kişiler ile kurum ve kuruluşlar,
- kişiler ve/veya kurum ve kuruluşlar ile üniversiteler, vb.
aralarındaki işbirlikleri sırasında oluşan hakların nasıl paylaşılacağını sözleşmelerle belirleyebilirler.
Taraflar arasında yapılacak sözleşmeler:
- GİZLİLİK SÖZLEŞMESİ
- HİZMET SÖZLEŞMESİ
- İŞ GÖRME SÖZLEŞMESİ
- İŞBİRLİĞİ VEYA ORTAK ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ
- ORTAKLIK SÖZLEŞMESİ
- ORTAK GİRİŞİM SÖZLEŞMESİ
- KİRA SÖZLEŞMESİ
- LİSANS SÖZLEŞMESİ
- DANIŞMANLIK SÖZLEŞMESİ
- FASON ÜRETİM SÖZLEŞMESİ
- ZİYARETÇİ VEYA İŞ GÖRÜŞMESİ GİZLİLİK SÖZLEŞMESİ
- TEKNOLOJİ TRANSFERİ SÖZLEŞMESİ
Bu sözleşmelerde mevzuatın öngördüğü şekilde patent koruması, eser koruması hususlarının belirlenmesi önemlidir.
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE BİLGİSAYAR YAZILIMLARIN PATENT DURUMU
Avrupa Birliği’nin Web Sitesi’nde “EU Single Market” bölümünde yer alan Fikri Haklar konusu “Protection of rights” başlığı ile sunulmaktadır. Avrupa Birliği’nde “Tek Avrupa Pazarı – Daha Az Engel – Daha Çok Fırsat – Hakların Korunması” ifadeleri ile yorum yapılmaktadır.
Patent Araştırmaları yapılmalıdır. Yayınlanan patent başvuruları, verilen patentler ve ilgili teknik bilgiler patent veri tabanlarında derlenmiştir. Bu veri tabanları sürekli güncellenmektedir. Yaklaşık 100 milyon verinin bulunduğu bu veri tabanlarının büyük bölümüne internet ortamında online (çevrimiçi) erişim sağlanmaktadır.
Patent araştırması anahtar sözcükler kullanılarak konu veya firma veya Uluslararası Patent Sınıfları (IPC) veya Avrupa Sınıfları (ECLA) bazında yapmak mümkündür. Patent başvuruları, başvuru tarihinden itibaren 18 ay sonra yayınlanır. Bu nedenle, yapılacak araştırmalarda geriye doğru 18 ay içinde yapılan patent başvurularını görmek mümkün değildir.
Patent araştırması yapılabilecek linklerin bazıları aşağıda yer almaktadır.
IPC, Strasbourg Anlaşması ile düzenlenen; bölümler, sınıflar, alt sınıflar, gruplar ve alt gruplardan oluşan ve yaklaşık 70000 grubu kapsayan, uluslararası patent sınıflandırma sistemidir. http://www.wipo.int/classifications/fulltext/new_ipc/ipcen.html
ECLA, patent araştırmalarının yapılması için Avrupa Patent Ofisi tarafından kullanılan, yaklaşık 134000 grubu kapsayan patent sınıflandırılması sistemidir. http://v3.espacenet.com/eclasrch?locale=en_EP
http://ep.espacenet.com Avrupa Patent Ofisi’nin Patent Veri Tabanı olup, Avrupa Patent Başvuruları, Uluslararası Patent Başvuruları ve bir çok ülkenin patent ve patent başvurularını içermektedir.
http://www.uspto.gov/patft/index.html Birleşik Devletler Patent ve Marka Ofisi’nin patent ve tasarım veri tabanıdır.
http://tr.espacenet.com/ Türk Patent ve Patent Başvurularının bir kısmını içermektedir.
http://www.wipo.int/pctdb/en/ Dünya Fikri Haklar Örgütü’nün (WIPO) veri tabanı olup, (bilgisayar yazılım patenti) Uluslararası Patent Başvurularını içermektedir.
http://patara.apb.com.tr Türkiye’deki patent ve faydalı model başvuruları ve belgelerine ilişkin yayınları içeren Ankara Patent Bürosu’nun Türkiye’nin ilk veri tabanıdır. 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre yapılan bütün başvurular ve bunlara ilişkin bütün bilgiler ile 1996 öncesi yayınlanan patentlerin özet bilgileri bu veri tabanında yer almaktadır.
http://ebulten.ankarapatent.com APB Elektronik Bültenleri’ne ilişkin olup, Ankara Patent Bürosu’nun Türkiye’nin ilk ve tek elektronik bültenleridir. Bu bültenler, Türkiye’de yayınlanan Patent, Tasarım ve Marka Başvurularına ilişkin bilgileri ve yayın sayfalarını içermektedir.
http://online.tpe.gov.tr/ Türk Patent Enstitüsü Patent Araştırım sayfasından Türkiye’de verilen Patent ve Faydalı Model Belgeleri’nin tam metinlerine ulaşılabilmektedir. Bu uygulamada, 2003 yılının Ağustos ayından sonra yapılan başvuruların tam metinleri yer almaktadır.
http://online.tpe.gov.tr “Patent Araştırması” sayfasında araştırma yapılır, (yazılım patenti alınması) bulunan verideki dosya imi ve daha sonra Dokümanlar tıklanarak sayfaya ulaşılabilir.
http://patents.ic.gc.ca/cipo/cpd/en/search/advanced.html Kanada Patent Ofisi
http://ensearch.sipo.gov.cn/sipoensearch/search/tabSearch.do?method=init Çin Patent Ofisi
Online Patent Araştırması yapılan bir site: http://www.freepatentsonline.com/
Google, USPTO kaynaklı olarak patent araştırması olanağı sunmaktadır. Bulunan sonuçlardan US Patentlerine doğrudan ulaşılmaktadır. http://www.google.com/patents
Bilgisayar yazılımına yönelik olarak “….için cihaz” ve “teknik özellik” yönlerini de kapsayacak şekilde patent (yazılım patenti alınması) araştırması, patent belgelerinin hazırlanması, patent başvurusunun yapılması, başvurunun takibi ve neticelendirilmesi işlemleri için GİZLİLİK kaydını içeren PATENT HİZMETİ ve ÜCRETİ SÖZLEŞMESİ imzalanarak patent vekilinden hizmet alınması patent korumasının sağlanması için önemli unsurlardan biridir.
Yine bilgisayar yazılımının eser ve/veya patent korumalarının idari, hukuki, cezai kapsamda korunması, gerekli ve yeterli sözleşmelerin yapılması, ihlal halinde idari, hukuki, cezai başvuruların arabulucular, tahkim kuruluşları, mahkemeler, uzlaştırma makamları nezdinde Hukuk Hizmetleri için AVUKATLIK HİZMET ve ÜCRET SÖZLEŞMESİ imzalanması patentin / eserin korunması ve ihlallerin önlenmesi için önemli unsurlardan bir diğeridir.
Gerek patent alınması gerekse korunması zor bir alan olan bilgisiyar yazılımlarının patent alınması ve patentin korunması konusunda patent sahibinin özen göstermesini öneriyoruz.
Av. Yasemin BAL
WhatsApp ile ulaşın!